Sprawozdanie z drugiego spotkania konsultacyjnego

Sprawozdanie problemowe z II spotkania konsultacyjnego Synodu

 

CZĘŚĆ PIERWSZA. Podziały w Kościele

Z wypowiedzi wielu uczestników spotkania konsultacyjnego można zebrać pewne uwagi wstępne sprowadzające się do stwierdzeń, że pewne podziały w Kościele są nieuniknione – bo człowiek jest grzeszny, a Kościół, wspólnota grzesznych, jest w drodze do jedności. Na ziemi nigdy nie będzie doskonałej jedności, życia bez podziałów. Przeszkadza w tym grzech pychy, pragnienie władzy i dominacji oraz przypisywanie racji wyłącznie sobie. Z drugiej strony, konieczne jest wyróżnienie takiego rodzaju różnorodności, która nie zaprzecza jedności, lecz ją wzbogaca.

Konsultacje pokazały podziały jako cechę naszych czasów – niespotykane podziały w rodzinie, w społeczeństwie, w samym człowieku – a także w Kościele, a te w pewnym stopniu przezwyciężyły chęć wspólnoty do dążenia do jedności.

Przyczyny podziałów związane ze współczesnymi czasami.
Uczestnicy spotkania wskazali wiele przyczyn podziałów, które wiążą się ze zmianami społecznymi i kulturowymi, jakie dokonały się na początku XXI wieku.

Podział „pokoleniowy”. Ten problem jest ponadczasowy: wzajemne niezrozumienie między młodym a starszym pokoleniem, a jednak w ostatnich czasach to niezrozumienie wydaje się o wiele bardziej widoczne, również przez rozwój nowych technologii i zmiany społeczne. W konsultacjach wzięli udział przedstawiciele głównie pokolenia starszych, którzy wskazali wśród młodych m. in. modę na to, by się wyróżniać: „pokolenie płatków śniegu”. Młodzi posiadają różne światopoglądy, kody kulturowe i jedynym sposobem na ich pokonanie jest wspólne przeżycie obecności Boga.

Utrata źródeł tożsamości. Dzisiaj dzieci, ludzie nie odwołują do doświadczenia swoich rodziców.

Sprawy społeczne. Chodzi o stosunek do uchodźców, migrantów, mniejszości, np. LGBT+, kwestia tolerancji (bądź oskarżenia o jej brak), zróżnicowane podejście do pandemii, szczepień, obowiązku szczepień. Bardzo często te podziały wynikają ze światopoglądu politycznego, ale odzwierciedla się on również wśród wiernych, a nawet duchownych.
Innym przejawem jest rozwój nowych technologii, mass mediów i mediów społecznościowych, przez które ludzie stają się “anonimowi”.

Kryzys wiary. Wymieniano również ogólny kryzys wiary i religijności, którego konsekwencją jest obserwowana już w Polsce laicyzacja. Wśród wiernych wskazywano na: niewiedzę, nieznajomość nauki Kościoła, katechizmu i zasad wiary, a także brak przykładu chrześcijańskiego życia – ta uwaga odnosi się zarówno do świeckich, jak i duchownych.

Przyczyny, których źródło tkwi w problemach Kościoła

Zasygnalizowane podziały społeczne i kulturowe w naturalny spokój przenoszą się do wspólnoty Kościoła. A jednak jest wiele przyczyn podziałów, które powoduje sam Kościół – i jako instytucja Kościoła, i jako wierni.

Podziały wewnątrz Kościoła. Podziały wynikają z istniejących wśród wiernych nurtów podejścia do wiary. Podziały się pogłębiają i postawy się radykalizują.
1. podstawowy podział na „Kościół tradycji” i „Kościół liberalny”, – kościół tradycyjny, liberalny; zamknięty, otwarty
2. Niektórzy rysowali ten podział inaczej, przeciwstawiając Kościół tradycji ruchom charyzmatycznym.
3. Inni jeszcze wskazywali na podział (a nawet konflikt) pomiędzy członkami Kościoła uważającymi się za grzeszników chcących się nawracać i grzeszników chcących akceptacji grzechów przez Kościół
4. podział (wśród duchowieństwa i nie tylko) rodzą też ważne inicjatywy – np. Fundacja św. Józefa, mająca za cel pomoc ofiarom pedofilii; nie wszyscy akceptują potrzebę jej istnienia

Upolitycznienie duszpasterstwa. Podczas konsultacji padło kilka uwag dotyczących podejmowania tematów politycznych przez księży podczas Mszy św., prezentowanie przez nich „jedynie słusznej” wersji patriotyzmu, a nawet popierania określonej partii politycznej. Uwagi dotyczyły nie tylko duszpasterstwa parafialnego, ale też hierarchii kościelnej: np. zarzut „zblatowania” z partią rządzącą), wypowiedzi politycznych w przestrzeni kościelnej,

Klerykalizm. W części wypowiedzi powtarza się temat klerykalizmu, podjęty podczas poprzednich konsultacji, jako kolejna z przyczyn podziału. Wskazywano na postawę duchownych jako tych, którzy wiedzą wszystko najlepiej i komunikują się z parafianami “z góry”, przedmiotowe traktowanie ludzi oraz utrwalanie przez nich podziału na duchownych i świeckich. Konsekwencją jest brak współpracy księży ze świeckimi. Młodzi potrzebują norm moralnych i zasad, proponują swoje inicjatywy, ale spotykają się z duszpasterzami, którzy nie chcą, lub nie potrafią z nimi rozmawiać. Młodzi szybko się zniechęcają, traktują to jako „zderzenie z betonem”.

Kryzys duchowości Kościoła. Sporo głosów wskazywało na problem odejścia Kościoła od tradycyjnego nauczania i poddania się “oczekiwaniom świata”, przypodobania trendom obcym własnej nauce. Przykłady tego kryzysu były różne i uzależnione często od osobistej duchowości i doświadczenia Kościoła mówiących: od ogólnego poglądu: “postawa nie słuchania Ducha Świętego”, poprzez “brak solidnej wiedzy teologicznej u duchownych” po konkretny obraz: “kiedyś ksiądz chodził w sutannie i to była ewangelizacja, teraz to rzadkość”. “Kościół nie stara się jednoczyć we własnej wspólnocie, tylko dopasować do oczekiwań”. “Podąża za duchem tego świata, a nie za Jezusem”. “Ulega zgniłym kompromisom”. “Są pasterze Kościoła, którzy pozbywają się doktryny katolickiej i wprowadzają podział między wiernymi”.

Brak jasnego przekazu, jakie jest nauczanie Kościoła. Według uczestników, moralna nauka Kościoła jest zbyt słabo słyszalna na ambonach – a przez to łatwiej ją relatywizować przez wiernych. Chodzi o sprawy związane m. in. z aborcją i LGBT. Szacunek wobec człowieka nie oznacza akceptacji grzesznego czynu. W obliczu “kryzysu pojęć”, w wypowiedziach biskupów brakuje jasności i nazwania problemów po imieniu. Pojawiło się pytanie o pozwolenie przyjmowania Eucharystii przez wiernych żyjących w związkach niesakramentalnych – wywołuje to obawę zmiany kościoła – protestantyzm.

Brak jednolitego stanowiska wśród biskupów. Powiązany jest z tym problem braku jednoznaczności w nauczaniu pasterzy, pokazujący się w sprzecznych ich wypowiedziach. Według uczestników podejmujących ten temat, dotyczy przykazań i zasad moralnych, solidnej formacji w duchu Papieża Franciszka i Kościoła katolickiego, przez co to, co kiedyś było nazywane grzechem, dziś staje się akceptowalne i dobre. Źródło podziałów tkwi także w nieposłuszeństwie Kościołowi i papieżowi. Niektórzy twierdzili, że ta niejednolitość dotyczy spraw wiary: “inna diecezja to inna rzeczywistość, choć ten sam Kościół”. Przytoczono przykłady – jeden dawny, choć wciąż żywy, gdy biskup jednej z warszawskich diecezji udzielił w piątek dyspensy, a drugi nie. Z jednej strony nie zwraca się uwagi na liturgiczne nadużycia, a z drugiej strony obraża się osoby, które przywiązują wagę do liturgii. Chodzi również o kwestie ważne dla społeczeństwa, tematy kontrowersyjne albo bieżące, jak uchodźcy czy szczepienia.

Brak autorytetów w Kościele – osobowych i moralnych. Brak autorytetów – Kardynał Wyszyński był niekwestionowanym autorytetem dla ludzi, ale czy przypadkiem my sami nie niszczymy autorytetów.

Dzisiejszy świat kształci specjalistów w różnych dziedzinach i wartością są kompetencje i wiedza. Od czasu bł. Stefana i św. Jana Pawła, Kościół w Polsce przestał przekazywać wiedzę o wierze. Nowe pokolenia nie są specjalistami w zakresie wiary i są bezradni w rzeczywistości jaką są podziały.

Oskarżenie o sanitaryzm. Rozbijanie Kościoła poprzez wprowadzanie sanitaryzmu (segregacja sanitarna) – kwestia kluczowa – wpuszczanie do kościoła tylko zaszczepionych i zgadzanie się na redukowanie udziału wiernych do 30% zamiast zapraszać do Kościoła.

Kościół a Tradycja. W Kościele niektórzy odczuwają brak miejsca na bogactwo tradycji doktrynalnej, liturgicznej i moralnej podczas gdy widać otwarcie na środowiska zamknięte na tradycyjne nauczanie lub też będące w sprzeczności z nauką Ewangelii. W tym kontekście powtórzyło się niezrozumienie – wyrażone już w poprzednim spotkaniu – co do decyzji papieża Franciszka odnośnie formy nadzwyczajnej rytu rzymskiego. Wielokrotnie padła też krytyka pod jego adresem ze strony tych uczestników, którzy w przywróceniu tej formy widzą lekarstwo na istnienie podziałów.

Błędy w funkcjonowaniu duszpasterstw. Zamknięte grupy w parafii, które dominują przestrzeń w parafii – np. ludzie związani z jednym ruchem, wspólnotą zdominowali oprawę liturgii, także scholę i zapraszali do niej tylko swoje własne dzieci”. Działania duszpasterskie cechuje swoista doraźność (jakby na krwotok zastosować plaster: nie pomoże a pogarsza, zaś w Kościele takie działanie zabija Ducha Bożego). Wspólnoty starają się pokazać jako niepowtarzalne byty. Rola liderów we wspólnotach – również potrafi dzielić („jedni uważają się za lepszych od drugich” np. dlatego, że uczestniczą w takich, a nie innych formach pobożności)

Cechy Kościoła w Polsce. Kościół polski jest „aintelektualny”, jest dużo tradycji, a mało refleksji intelektualnej. Miała to wypełnić katecheza szkolna, ale to się chyba nie udało. Jedność Kościoła jest pozorna, bo przeszkadza pojęcie Polaka-katolika, który jest zamknięty na innych. Jak budować jedność, skoro czuję się wyproszona z Kościoła, za swoje poglądy.

Brak formacji religijnej opartej o wiarę, rozum i sumienie, mylne rozumienie pojęć teologicznych i tym samym roli poszczególnych osób w Kościele np. chęć zrównania kapłaństwa służebnego z powszechnym.

Osłabienie wiary. „to co mnie boli i odrzuca – gdy widzę kapłanów, którzy nie są świadkami wiary”, „jesteśmy grzesznikami i wszystko może nas podzielić (komunia na rękę/do ust, maseczki, podejście do szczepień itp.)”, „dzieli grzech, niesłuchanie, pycha”

Brak dialogu, błędy komunikacyjne. Wiele nieporozumień i podziałów wynika z braku dialogu między członkami Kościoła. Brak wspólnego słownika pojęciowego współczesnego społeczeństwa, potęguje problemy związane z komunikacją hierarchów, kapłanów i świeckich. Wśród wiernych: Wzajemna nieznajomość siebie nawzajem, obcość. Mało czasu spędzamy razem po liturgii, w przeciwieństwie np. do Niemiec. Młodzi zniechęcają się, wypalają się, bo nie czują się wysłuchani. Utrudnieniem do zmian jest ciągłe przeświadczenie, że „rozmawiamy, rozmawialiśmy, ale i tak nic się nie zmieni”. Brak chęci do słuchania, brak umiejętności aktywnego słuchania, brak otwartości na inny pogląd (w rodzinach, w wychowywaniu dzieci, wspólnotach, parafii)

Inne przyczyny:
a. Brak miłości i ocenianie człowieka
b. „język nienawiści” – także ze strony hierarchów („tęczowa zaraza” itp.)
c. stosunek hierarchii Kościoła do przestępstw pedofilii, poczucie wielu, że sprawy były i nieraz są „zamiatane pod dywan”. Milczenie Kościoła wobec skandali (przyrównanie do sytuacji Kościoła w Ameryce).
d. brak transparentności finansowej
e. Udzielanie Komunii na rękę
f. fałszywy ekumenizm
g. Wypowiedzi Franciszka, które często są źródłem podziału.

Doktryna Kościoła

Część z zasygnalizowanych przyczyn nie jest wynikiem błędów, lecz natury Kościoła. Niezmienialna doktryna Kościoła w sprawach fundamentalnych budzi sprzeciw części nawet wiernych, jak np. sprawa życia ludzkiego – aborcja, czy inne kwestie moralne, jak i np. sprzeciw wobec ideologii gender.

Relatywizm, postawa chcąca zmienić Kościół wg swoich wyobrażeń. Jedności w Kościele grozi także relatywizm. Każdy szuka swojej prawdy, stąd tworzą się skrzydła liberalne i konserwatywne, zamiast wspólnie szukać prawdy. Kościół jest oparty na fundamencie przykazań, nie ma mowy o jedności, gdy ktoś pojmuje inaczej przykazania Boże i prawo Boże, to prowadzi do herezji.

„Ubieranie” Kościoła w różne role społeczne. Wielu katolików postrzega Kościół tylko jako instytucję społeczną i pod tym kątem widzi jego działalność, część wiernych postrzega Kościół jako instytucję społeczną a część jako sakrament zbawienia.

Odrzucenie autorytetu Kościoła w sprawach wiary. To brak pokory polegający na podważaniu autorytetu Kościoła w kwestiach np. form przyjmowania Komunii św.

 

CZĘŚĆ DRUGA. Sposoby przezwyciężania podziałów

1. Zadania indywidualne
a. Być bliżej Chrystusa. Zawsze w Kościele była różnorodność, a jednak Kościół zawsze trzymał się konkretów. Jedność w Kościele nie wyklucza różnorodności. Jeśli będziemy bliżej Chrystusa, to będziemy też bliżej siebie.
b. Odkrywanie charyzmatu Chrztu św. i kapłaństwa chrzcielnego – to nas łączy. Formacja wiary – chrzest fundamentem jedności – kościół to Ci, którzy są ochrzczeni i wypełniają wolę Pana; nie ci, którzy tylko mówią: Panie Panie.
c. Słuchanie się nawzajem, dowartościowanie głosu świeckich, którzy również rozeznają. Wzajemny szacunek, zrozumienie, słuchanie siebie, komunikacja, przebaczenie i duch miłości, nie ranić słowem. Nauczyć się słuchać. Wsłuchiwać się w treść i starać się zrozumieć mówiącego.
d. Budowanie relacji, towarzyszenie innym, aktywność i otwartość przy zachowaniu własnej tożsamości.
e. Modlitwa o przezwyciężenie podziałów i uzyskanie komunii. Nie okopywać się. Modlitwa za pasterzy. Modlimy się o powołania, ale za pasterzy bardzo rzadko.
f. wyjście od komunii z Jezusem, od trwania w tej komunii prowadzi do komunii z ludźmi, komunii w Kościele” – poprzez dawanie świadectwa, przebaczenie, budowanie dzieł miłosierdzia.

2. Rola świeckich. Sami świeccy są zobowiązani do dbania o jedność – mają prawo do tego na mocy sakramentu Chrztu.
a. Aktywizacja świeckich – rola Rad Parafialnych
b. Katecheza pozaszkolna – w szkole solidnej wiary nie da się przekazać.

3. Zadania dla parafii.
a. Parafia jest dobrym miejsce do powstawania komunii. W parafii działają różne wspólnoty i są nastawieni na współpracę i bycia jedno w różnorodności.
b. Msza św. niedzielna, a po niej agapa, aby umożliwić wzajemne poznawanie się

4. Zadania wspólnot.
a. W kontekście problemów we wspólnotach – nauka dla liderów jak budować, jak dokonywać sukcesji. Dobre inicjatywy upadają często po odejściu lidera, duszpasterza, moderatora.
b. Współpraca pomiędzy wspólnotami – przede wszystkim w parafiach.
c. Wspólne spotkania środowisk akademickich, które są tak różne i każde z nich ma swój monopol na rację. Tylko doświadczenie Wspólnoty i obecności Boga może odtworzyć jedność tego środowiska.

5. Zadania hierarchii Kościoła. Potrzeba wsparcia ze strony Hierarchii i duszpasterzy dla osób posiadających inicjatywę. Większa otwartość ze strony hierarchów.
a. Wypracowanie ortopraksis – w zakresie połączenia tradycjonalistów i postępowców.
b. Stworzenie formuły stałej formacji świeckich, katechezy dorosłych. Jasny przekaz wiary, przykazań i moralności od księży. Potrzeba jasnego stanowiska Kościoła i jego zdecydowanego głosu w obronie wartości. Głosić konsekwentnie naukę Chrystusa. Postulat jasnego rozróżnienia spraw nienegocjowalnych i tych, które nie są niezmienialną doktryną.
c. Budowa autorytetu Kościoła. Jan Paweł II i Benedykt XVI stawali na znak sprzeciwu wobec zachwiania spraw fundamentalnych. Wokół lidera, który lepiej diagnozuje, łatwiej jednoczy się grupa

6. Rola duchownych.
a. Większa świadomość księży, kim są i jakie jest ich powołanie
b. Troska o formację wiernych poprzez wyraziste i jasne nauczanie z ambon, na katechezie, w mediach, w czasie przygotowania do przyjęcia sakramentów; podkreślanie znaczenia życia sakramentalnego i poddania swego życia Bogu, W parafiach godziny biblijne.
c. Nie wprowadzać polityki do kościoła, nie sprzedawać prasy o zabarwieniu politycznym, nie organizować podpisów pod ustawami.
d. Poprawność celebracji liturgii w rycie zwyczajnym ma duże znaczenie: „Liturgia, mimo tego, że jest odprawiana w różnych językach, to jest ta sama, to samo łamania chleba.

7. Rola rodziny – wychowanie w rodzinie w duchu wartości ewangelicznych, wychowanie do słuchania, wychowanie do miłości.

8. Młodzi.
a. stworzenie przestrzeni dla młodych, by czuli się przyjęci w parafiach, rozeznawanie ich potrzeb w środowisku lokalnym,
b. zwrócenie uwagi na wzajemne poznawanie się i podejmowanie współpracy przez środowiska w parafiach czy diecezji, dobra organizacja obowiązków księży w parafiach, aby mogli poświęcić czas dla młodych,

9. Uwagi “synodalne”. Pokazywanie tego, co jest wspólne dla wszystkich katolików, bez negowania różnic różnych wspólnot. To przecież różne formy realizacji jednej (niezmiennej) doktryny.
a. „Ważna jest współpraca świeccy-kapłani. Zdejmujemy sprawy organizacyjne z księży np. w przygotowaniu rekolekcji”, „Rozwiązanie – próbować się komunikować.”, „Bez dialogu nie widzę możliwości rozwoju.”, „Też mi się marzą odważni kapłani, którzy nie będą się bali rozmawiać z ludźmi, będą mieć odwagę pójść do akademika, do różnych środowisk”
b. Komunikacja wewnętrzna. troska o lepszą komunikację biskupów z wiernymi,
c. Komunikacja zewnętrzna. nagłaśnianie działalności Kościoła (wielu ludzi nie wie jak wiele Kościół daje społeczeństwu),
d. Sięgnięcie do struktury Kościoła. Władza w Kościele pochodzi od Boga. Władza nauczania ma jednoczyć. Władza to przywództwo, które powinno odnosić się do autorytetu Stwórcy. Władza powinna uczyć powracać do pobożności, np. poprzez pobożność narodową.
e. Modlitwa – czuwania ogólnodiecezjalne o jedność w rodzinach i parafiach
f. Propozycja zmiany sposobu rozmawiania o Kościele, uczenie się słuchać innych.

10. Inne
a. “Powrót do Tradycji”